DOI: https://doi.org/10.54944/kzbww723hg70
ӘОЖ: 595.754
*Тасбулатова А.Т., Умирзакова А.
Сайрам-Өгем МҰТП, Шымкент қаласы, Оңтүстік Қазақстан
E-mail: t.aidanka.t@mail.ru
Тұжырым:
Мақала да авторлардың Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркіне қарасты Иірсу шатқалындағы омыртқасыздарды зерттеу жұмыстары берілген. 2020 жылғы омыртқасыздарға бір жыл көлемінде жүргізілген зерттеу нәтижелері берілген. Көп кездесетін омыртқасыздарға сипаттама берілген. Материалды жинау кезінде стандартты энтомологиялық әдістер қолданды: энтомологиялық сүзгімен жинау, түнде жасанды жарық көзіне ұстау, қолмен жинау. Зерттеу жұмыстарының барысында қабыршаққанаттылар отрядынан 70 түр және қаттықанаттылар отрядынан 40 түр жинап анықталды. Қабыршаққанаттылар отрядынан сирек кездесетін түрлер: Hemaris fucifirmis (Linnaeus,1758), Hemaris tityus (Linnaeus, 1758), Papilio alexanor voldemar Kreuzberg, 1989, Parnassius apollonius (Eversmann, 1847). Қаттықанаттылар отрядынан жиі кездесетін түрлер: Lytta flavovittata Ballion, 1878, Cetonia aurata (Linnaeus, 1760), Copris lunaris (Linnaeus, 1758).
Кілт сөздер: Ареал, фауна, Lepidoptera, Coleoptera, сирек кездесетін түр.
Мақаланың толық нұсқасын PDF форматында жүктеп алыңыз:
Кіріспе:
Иірсу шатқалы – Аршалы-алмалы қауымдастықта орналасқан. GPS деректері бойынша координаттары, биіктігі: 42022.55/ с.е., 70019/22// ш.б., т.д. 1200-1300 м.
Шатқалдағы өсімдіктердің түрлері: шәйқурай, жабайы жоңышқа, киікоты, сасыр, астық тұқымдасты шөптер, шырыш, пісте, Түркістан үйеңкісі, қылша, алмұрт, арша, алма, тобылғы, үшқат, долана, итмұрын және т.б. кездеседі. Зерттеу жұмыстарының барысында қабыршаққанаттылар мен қаттықанаттылар отрядтарынан жиналған түрлер тізімі төменде беріліп отыр.
Жартылай қаттықанаттылар – әртүрлі биотоптарды мекендейтін және биогеоценоздарда маңызды рөл атқаратын жәндіктердің ерекше отрядтарының бірі. Тіршілігі өте алуантүрлі. Жартылай қаттықанаттылар арасында жыртқыш немесе араласқоректі көптеген түрлер бар, бірақ өсімдікқоректі түрлер басым. Олар өсімдік шырындарымен, негізінен олардың генеративті мүшелерімен, тұқымдарымен қоректенеді. Өсімдікқоректі жартылай қаттықанаттылардың арасында ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығының зиянкестері көп. Кейбір жыртқыш жартылай қаттықанаттылар орман және ауыл шаруашылығы зиянкестерін жояды.
Зерттеудің мақсаты: зерттеу аумағындағы жер үсті жартылай қаттықанаттылардың фаунасы, биологиясы, экологиясы және таралуын зерттеу.
Әдебиеттер:
Аксентьев С.И. 1996. Семейство Meloidae – Нарывники. Определитель насекомых Дальнего Востока России. Т. III. Часть 3. С. 45-56.
Аннотированный каталог насекомых Дальнего Востока России. 2016. Том II. Чешуекрылые / Лелей А. С. (гл. ред.) и др. Владивосток: Дальнаука. С. 13. 812 с. ISBN 978–5–8044–1576–2.
Голуб В.Б., Колесова Д.А. и др. 1980. Энтомологические и фитопатологические коллекции. Их составление и хранение. Изд-во ВГУ. Воронеж. 228 с.
Дубатолов В.В. 1988. Обзор видов рода Chelis Rbr. (Lepidoptera, Arctiidae) фауны СССР, Таксономия животных Сибири. Новосибирск: Наука. Сибирское отделение. С. 80-98.
Каабак Л.В., Сочивко А.В. 2003. Бабочки мира. Москва: Аванта. ISBN 5-94623-008-5.
Каталог чешуекрылых (Lepidoptera) России. 2019. Изд. 2-е. / Под ред. С. Ю. Синева. Санкт-Петербург: Зоологический институт РАН. 448 с. ISBN 978-5-98092-068-5.
Колов С.В. 2004. Обзор видов рода Lytta F. (Coleoptera, Meloidae) Казахстана, России и ряда сопредельных территорий. Tethys Entomological Research X. Алматы. C. 71-80.
Коршунов Ю.П. 2002. Определители по флоре и фауне России // Булавоусые чешуекрылые Северной Азии. Выпуск 4. Москва: Товарищество научных изданий КМК. С. 33. ISBN 5-87317-115-7.
Кошкин Е.С., Евдошенко С.И. 2019. Разнообразие и экология бражников рода Hemaris (Lepidoptera, Sphingidae) Дальнего Востока России. Журнал Азиатско-Тихоокеанского биоразнообразия. С. 613-625.
Красная книга РСФСР. 1983. Животные. Москва: Россельхозиздат. 454 с.
Красная книга СССР. 1984. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений / Главная ред. коллегия: А. М. Бородин, А. Г. Банников, В. Е. Соколов и др. 2-е изд. Москва: Лесная промышленность. Т. 1. Животные 392 с. С. 304-305.
Кузин Б.С. 1953. Жуки-нарывники Казахстана. Труды республиканской станции защиты растений. Алма-Ата. С. 148.
Кузнецов В.И., Стекольников А.А. 2001. Новые подходы к систематике чешуекрылых мировой фауны. Санкт-Петербург: Наука. Т. 282. С. 5. 465 с. (Труды ЗИН).
Кулик С.А. 1978. Методы сбора и изучения полужесткокрылых насекомых (Heteroptera), обитающих на деревьях, кустарниках и травянистых растениях Сибири. Насекомые Восточной Сибири и Дальнего Востока. Иркутск. С. 7-19.
Ламперт К. 2003. Атлас бабочек и гусениц. Минск: Харвест. 735 с. ISBN 985-13-1664-4
Ландман В. 2002. Бабочки: иллюстрированная энциклопедия. Москва: Лабиринт Пресс. С. 79-80.
Николаев Г.В. 1987. Пластинчатоусые жуки (Scarabaeoidea) Казахстана и Средней Азии. Алма-Ата: Наука. 232 с.
Определитель насекомых европейской части СССР. 1965. Т. II. Жесткокрылые и веерокрылые / под общ. ред. чл.-корр. Г. Я. Бей-Биенко. Москва-Ленинград: Наука. 668 с.
Палий В.Ф. 1970. Методика изучения фауны и фенологии насекомых. Воронеж. 192 c.
Посланник Чарли. 1997. «Бабочки-сфинксы (Lepidoptera: Sphingidae) Небраски». Труды Академии наук Небраски (24): 91–93.
Ротшильд Уолтер, Джордан Карл. 1903. «Ревизия чешуекрылых семейства Sphingidae». Новитаты зоологические. 9 (дополнение): 1–972
Стриганова Б.Р., Захаров А.А. 2000. Пятиязычный словарь названий животных: Насекомые (латинский-русский-английский-немецкий-французский) / Под ред. д-ра биол. наук, проф. Б.Р. Стригановой. Москва: РУССО. С. 232. ISBN 5-88721-162-8.
Фасулати В.П. 1971. Полевое изучение наземных беспозвоночных. Москва. 424 с.
Borchmann F.H. 1917. Meloidae / Junk W. & Schenkling S. Coleopterorum catalogus. T.17. Pt.69. Berlin. 208 p.
Foottit, Robert G. & Adler, Peter H. 2009. Insect Biodiversity: science and society. Blackwell Publishing Ltd. P. 31. 642 p. ISBN 978-1-4051-5142-9.
Powell Jerry A. 2009. Coleoptera. Encyclopedia of Insects / Cardé Ring T., Vincent H. Resh (ed.). Academic Press. 1132 p. ISBN 978-0-12-374144-8.
Vitaly M. Spitsyn, Grigory S. Potapov. 2000. Description of the female of Chelis Fergana Dubatolov, 1988, an endemic moth species of the Tien Shan Range in Central Asia (Lepidoptera: Erebidae:Arctiinae). Zootaxa 4790 (1): 198-200.
Қазақ тілі 
Русский 
English (UK)